Borsanın devlerinin iklim karnesi zayıf… ‘Söz vermek yetmez aksiyona geçin’
NE kadar hızlı karbonsuzlaşma olursa rekabet gücü de o kadar hızlı artabilir… Hem Yeşil Mutabakat hem de Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ülkeleri de şirketleri de bu alanda zorluyor. Türkiye’de de şirketler rekabet gücünü kaybetmemek ve sürdürülebilir bir üretim sürecine geçmek için dönüşüyor, çeşitli taahhütler veriyor. Peki Türkiye’nin dev şirketlerinin enerji dönüşümü, sürdürülebilirlik yatırımları, karbonsuzlaşma adımlarına dair karneleri nasıl?
FARKLI KRİTERLERE BAKILDI
İklim İçin 350 Derneği ve Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA), Borsa İstanbul’da işlem gören (bankacılık hariç) ilk 30 şirketin (BIST 30) iklim karnelerini inceledi. Şirketler için böyle bir değerlendirme yapılırken BIST 30’da yer alan bankacılık harici 26 şirketin iklim değişikliğine yaklaşımı temiz enerji yatırımları, enerji verimliliği uygulamaları, fosil yakıt varlıklarıyla ve yatırımlarıyla etkileşimi, ‘Net-Sıfır’ için verdiği hedef tarih, karbon ayak izi, ESG yani çevresel, sosyal, yönetişimsel adımlar gibi kriterlere bakılarak bir karne oluşturuldu.
İYİLEŞME YETERSİZ
Buna göre Türkiye’nin dev şirketlerinin önceki yıllara göre karnelerinde bir iyileşme görülse de Türkiye’nin 2053 Net-Sıfır Hedefi’ne ulaşabilme yolunda gerekli adımları atmadıkları görüldü. 2022’de BIST 30 Endeksi’nin (Bankacılık hariç) yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranı yüzde 44 ve düşük riskli şirket oranı yüzde 8 seviyesindeydi. 2023 yılında yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranı yüzde 38 ve düşük riskli şirket oranı da yüzde 19 oldu.
KİM NE YAPTI
Bu kapsamda, SASA Polyester, Türk Telekom ve Vestel Elektronik orta risk grubundan düşük risk grubuna; BİM ve Pegasus yüksek risk grubundan orta risk grubuna yükseldi. Hektaş ise yüksek risk grubundan, ciddi risk grubuna geçerek gerileme kaydeden tek şirket oldu. 10 şirketin 2022 yılına göre Kapsam-1 emisyonları artarken sadece 7 şirketin emisyonları azalmıştır. 9 şirket ise emisyonlarını raporladı.
16 ŞİRKETİN HEDEFİ YOK
TÜRKİYE’nin AB’ye olan ihracatı düşünüldüğünde ‘Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’ hayati bir önem taşıyor. Yani şirketlerin bu konudaki hazırlıkları oldukça değerli. Raporda incelenen 26 şirketten 9’unun (Aksa Enerji, , Hektaş, Koza , Koza Anadolu Metal, Pegasus, TAV Havalimanları, Türk Hava Yolları, Türk Telekom) SKDM kapsamında herhangi bir faaliyeti bulunmadığı görülmüştür. Diğer 16 şirketin ise takip etmekten, etki analizleri yapmaya ve fizibilitelerine karbon fiyatı dahil etmeye uzanan geniş bir kapsamda SKDM’ye hazırlandıkları dikkat çekti. 26 şirketten 16’sının net-sıfır hedefi için herhangi bir tarihi olmadığı, 15 şirketin ise karbon-nötr olma yolunda bir hedef tarih paylaşmadığı görüldü.
‘BİR AN ÖNCE BAŞLAMALILAR’
İklim için 350 Derneği Türkiye Koordinatörü Efe Baysal, “Türkiye’nin 2053 net-sıfır emisyona ulaşma hedefini yakalayabilmesi için şirketlerin hızlı bir emisyon azaltım politikası izlemesi gerekmektedir. Ne var ki BİST 30 firmalarının 2022 yılında da bu konuda gereken adımları atma konusunda halen gerekli hızda yol alamadıkları görülmüştür. İklim krizinden çıkışın ve Türkiye’nin 2053 hedefini tutturabilmesinin tek yolu en az karar alıcılar kadar şirketlerin de karbonsuzlaşma çalışmalarını bir an önce başlatmaları” dedi.
Efe Baysal
PRATİKTE EKSİK KALIYORLAR
– Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFIA) Finansal Araştırmalar Direktörü İbrahim Çiftçi, Hürriyet’e yaptığı değerlendirmede “Şirketler her ne kadar belirli kriterlerde geçtiğimiz dönemlere göre iyileşme sağlasa da 2053 yılına yönelik ülke hedefini destekleyecek şekilde belirlenmiş veya kamuoyu ile paylaşılmış bir plana sahip değiller. Şirketler uzun vadeli sürdürülebilirlik stratejilerini ortaya koymakta eksik kalıyorlar. Firmalar uzun vadeli hedeflerinin yanında kısa vadeli ara hedeflerini de paylaşmalılar. Artan sayıda şirketin net-sıfır hedefi olması olumlu bir gelişmeyken bu hedefe hangi yolla ulaşılacağının paylaşılması hedefin gerçekçiliği ve inanılırlığını destekleyecek. Zira verilen bazı taahhütler pratiğe dönüşmediği için bu konu şirketler için ciddi bir mesele olmaktan çıkıyor” ifadelerini kullandı.
İbrahim Çiftçi
GERİDE KALIYORLAR
Çiftçi, şunları söyledi: “Endekse bu yıl ilk kez bir elektrik şirketi katıldı. Oysa enerji ve özellikle elektrik sektörü net sıfır hedefleri doğrultusunda karbonsuzlaşmanın en kolay yaşanacağı sektörlerden. Ne yazık ki BIST30’daki tek elektrik şirketinin ne net-sıfır ne de karbon nötr için bir hedef tarihi bulunmuyor. Yine SKDM’den ilk etapta etkilenecek sektörler demir-çelik, çimento, alüminyum, gübre ve elektrik iken iken endekste demir-çelik sektöründe faaliyet gösteren iki şirketten yalnızca birinin karbon nötr için hedef tarihi bulunuyor. Net sıfır için henüz iki şirketin de belirttiği bir tarih yok. Yine SKDM’den etkilenecek gübre sektöründe bulunan iki şirketin ise ne karbon nötr ne de net sıfır için bir hedef tarihi bulunmakta. Dolayısıyla karbonsuzlaşmadan en fazla etkilenecek şirketlerin bu sürecin gerisinde oldukları söylenebilir.”
